Ομιλία στην Ολομέλεια της Βουλής για το νομοσχέδιο του υπουργείου Παιδείας «Νέοι ορίζοντες στα ΑΕΙ»
—
#1. Εισαγωγή / αντιδράσεις πανεπιστημιακών
Με το συζητούμενο νομοσχέδιο για τα πανεπιστήμια η κυβέρνηση ολοκληρώνει την αντιμεταρρύθμιση στην Εκπαίδευση. Βασική επιδίωξή της για όλες τις βαθμίδες είναι η συρρίκνωση των δημόσιων δομών και η ενίσχυση των ιδιωτικών. Η εμπορευματοποίηση δηλαδή του δικαιώματος στη μόρφωση της νέας γενιάς. Με νέους φραγμούς, όπως η Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής, που στα δύο χρόνια εφαρμογής της θα πετάξει εκτός Πανεπιστημίων περίπου 40.000 υποψηφίους καθώς και η υποβάθμιση των δημόσιων πτυχίων μέσω της ισοτίμησης των κολεγιακών τίτλων.
Πρόκειται για επιδίωξη με την οποία επιχειρείται η ανατροπή κρίσιμων ποιοτικών χαρακτηριστικών της δημοκρατικής μεταπολίτευσης. Πρόκειται για μια καλά οργανωμένη σκευωρία σε βάρος του δημόσιου Πανεπιστημίου.
Με τεράστια προβλήματα αντισυνταγματικότητας, όπως αποφαίνεται η Επιστημονική Επιτροπή της Βουλής, η οποία το κάνει κυριολεκτικά «κομμάτια και θρύψαλα» στα ουσιαστικά του σημεία. Στο σύστημα διοίκησης, στα εξωτερικά μέλη του Συμβουλίου Διοίκησης, στη μη εκλογή των μονοπρόσωπων οργάνων, στην απόσυρση του Κράτους από τη χρηματοδότηση, στην υπονόμευση των Φοιτητικών Συλλόγων ο ρόλος των οποίων κατοχυρώνεται στο Σύνταγμα και άλλα πολλά…
Δεν είναι τυχαίο ότι το νομοσχέδιο συναντά την καθολική αντίδραση των πανεπιστημιακών φορέων, όπως προκύπτει από τις απορριπτικές αποφάσεις 21 Συγκλήτων και της Επιτροπής των Πρυτάνεων καθώς και όλων των ομοσπονδιών των εργαζομένων στα πανεπιστήμια.
Καταθέτω στο σημείο αυτό:
■ Κατάλογο των δεκάδων απορριπτικών αποφάσεων και αντιδράσεων, όπως τις κατέγραψε η ΠΟΣΔΕΠ,
■ Κατάλογο με 1.000 πανεπιστημιακούς που ζητούν απόσυρση του νομοσχεδίου,
■ Κατάλογο με 850 διαπρεπείς πανεπιστημιακούς από 50 μεγάλα πανεπιστήμια του εξωτερικού που ζητούν να αποσυρθεί.
Εξωστρέφεια δεν θέλετε, κα υπουργέ; Να τη η εξωστρέφεια! Γι’ αυτό σήμερα και αύριο οι πανεπιστημιακοί και οι άλλοι εργαζόμενοι κατεβαίνουν σε απεργία με αίτημα να μην ψηφιστεί το νομοσχέδιο. Πρόκειται για κινητοποίηση μετά από πολλά χρόνια. Την προηγούμενη φορά οι κινητοποιήσεις είχαν οδηγήσει στην αναστολή και τελικά στην κατάργηση του περιβόητου νόμου Διαμαντοπούλου. Αυτή θα είναι και η τύχη αυτού του νομοσχεδίου.
Για την ιστορία να θυμίσω τη δήλωση της τότε υπουργού Παιδείας, της κας Διαμαντοπούλου, ότι ο νόμος της «θα κάνει το Πανεπιστήμιο να ανθίσει τα επόμενα 20 χρόνια», και είδαμε τι τύχη είχε. Η εκπαίδευση, η νεολαία και οι εκπαιδευτικοί, αρκετές φορές έχουν ανατρέψει αυταρχικές ρυθμίσεις. Είναι και αυτό μέσα στην παράδοση της Δημοκρατικής Μεταπολίτευσης.
Δεν θα την ανατρέψετε! Αυτή θα σας ανατρέψει.
#2. Καταργείται η δημοκρατική διοίκηση
Το δημόσιο πανεπιστήμιο με το σχέδιο νόμου γίνεται ένα ακόμα δημόσιο αγαθό προς ιδιωτικοποίηση. Καταργείται η δημοκρατική διοίκησή του, που από την αρχή της ίδρυσης του πανεπιστημίου, και ιδιαίτερα μετά τη Μεταπολίτευση, συγκροτείται με την εκλογή του πρύτανη και όλων των μονοπρόσωπων οργάνων από όλο το δυναμικό του και από τη δημοκρατικά συγκροτούμενη Σύγκλητο.
Τώρα, στο όνομα μιας προσχηματικής εξωστρέφειας, συγκροτείται το λεγόμενο Συμβούλιο Διοίκησης, όπου συμμετέχουν έξι καθηγητές και πέντε εξωπανεπιστημιακά μέλη. Το Συμβούλιο Διοίκησης έχει και ακαδημαϊκές αρμοδιότητες, όπως να καθορίζει τα γνωστικά αντικείμενα και τις εκλεκτορικές επιτροπές.
Διορίζει επίσης κατά κανόνα τους κοσμήτορες των σχολών ελέγχοντας έτσι ασφυκτικά τη Σύγκλητο και τοποθετεί το διευθυντή – μάνατζερ, προωθώντας την υπαγωγή κάθε πανεπιστημίου στην αγορά και στα επιχειρηματικά συμφέροντα. Σκοπεύετε να δίνετε στους μάνατζερ 950.000 ευρώ το χρόνο, σύμφωνα με την έκθεση του ΓΛΚ. Γι’ αυτούς και για την πανεπιστημιακή αστυνομία, λεφτά υπάρχουν.
Φτιάχνετε έτσι, μια υπερσυγκεντρωτική και ολιγαρχική δομή διοίκησης, με έναν πανίσχυρο αφέντη πρύτανη που εκλέγεται από το ολιγομελές Συμβούλιο Διοίκησης, εντέλει από έξι μέλη, δηλαδή ακόμα και από πέντε εξωπανεπιστημιακούς με έναν πανεπιστημιακό. Αυτό το όργανο δεν εκπροσωπεί και δεν λογοδοτεί στο πανεπιστήμιο.
Αναμφισβήτητα είναι αναγκαία η σύνδεση του πανεπιστημίου με την οικονομία, όχι όμως η υποδούλωσή του στη ζούγκλα μιας ασύδοτης και αρπακτικής επιχειρηματικότητας. Δεν έχουμε ανάγκη από ΠΑΕ, από Πανεπιστημιακές Ανώνυμες Εταιρίες, που όπως το πάτε είναι πιθανό να διοικούνται από τους ίδιους ολιγάρχες που είναι ιδιοκτήτες των ποδοσφαιρικών ΠΑΕ. Για να το πετύχει αυτό η κυβέρνηση διαλύει τη δημοκρατική δομή των πανεπιστημίων.
#3. Υποταγή στη νεοφιλελεύθερη αγορά
Καθιερώνει επίσης τα βιομηχανικά διδακτορικά που ανταποκρίνονται σε επιδιώξεις συγκεκριμένων επιχειρήσεων και επιτηρούνται και από ανθρώπους της αγοράς. Ένα μοντέλο που δεν ακολουθείται σε κανένα μεγάλο και έγκυρο πανεπιστήμιο του κόσμου.
Έχουμε ανάγκη πανεπιστημιακή έρευνα που να ανταποκρίνεται στις κοινωνικές ανάγκες, και η έρευνα και η καινοτομία να δημιουργούν τις προϋποθέσεις για την οικονομία της γνώσης ώστε να παράγονται προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας, όπως συμβαίνει σε όλες τις ανεπτυγμένες οικονομίες. Και όχι να αναπαράγεται ο φαύλος κύκλος μιας οικονομίας με επίκεντρο τον τουρισμό, το real estate και τα καζίνο, ένα παραγωγικό μοντέλο δηλαδή που οδηγεί στην υποβαθμισμένη εργασία και την οικονομική χρεοκοπία.
Σε αυτό το μοτίβο επανέρχεται ο θεσμός Τμημάτων ΤΕΙ (άρθρο 73), με την ονομασία «Τμήματα Εφαρμοσμένων Επιστημών και Τεχνολογίας», επαναφέροντας την αντιεπιστημονική για την Ανώτατη Εκπαίδευση στρέβλωση του διαχωρισμού επιστημονικών πεδίων σε «θεωρητικά» και «εφαρμοσμένα».
Στο ερώτημα ποιο πανεπιστήμιο επιδιώκουμε υπάρχει πάντοτε η απάντηση στο σχετικό ερώτημα ποια ανάπτυξη επιδιώκουμε. Το νεοφιλελεύθερο πανεπιστήμιο προωθεί την όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, την καταστροφή των κοινωνικών – εργασιακών σχέσεων και του περιβάλλοντος.
Τελικά, γι’ αυτό φοβούνται τη Δημοκρατία και το συμμετοχικό πανεπιστήμιο οι κυρίαρχες τάξεις και ο πολιτικός τους εκφραστής, η ΝΔ.
#4. Έξι πτυχία διαφορετικών ταχυτήτων, χωρίς επαγγελματικά δικαιώματα αλλά… πλούσια πειθαρχικά μέσα
Θα απονέμει αυτό το νεοφιλελεύθερο πανεπιστήμιο που μας προτείνετε, πτυχία διαφορετικών ταχυτήτων, έξι στον αριθμό, άσχετα με τα επαγγελματικά δικαιώματα και θα πολυδιασπά τα επιστημονικά αντικείμενα. Η πολυδιάσπαση αυτή καταργεί τις επιστημονικές πειθαρχίες. Ταυτίζει την διεπιστημονικότητα με συλλογή σκόρπιων γνώσεων, υπονομεύοντας την ουσιαστική διεπιστημονικότητα που έχουν ανάγκη οι φοιτήτριες και οι φοιτητές σήμερα.
Αλλά όταν μεταβαίνεις από το δημοκρατικό Πανεπιστήμιο σε ένα ετεροδιοικούμενο Πανεπιστήμιο με δομή που προσιδιάζει σε ιδιωτική εταιρεία, χρειάζεται αυτό να επιβάλλει τις αποφάσεις του και με πειθαρχικά μέσα, ακόμα και με διαγραφές φοιτητών για συνδικαλιστική δράση, ακόμα και με παρέμβαση στην όποια εκπροσώπηση των φοιτητών, στο όνομα της αποπολιτικοποίησης με το λεγόμενο ενιαίο ψηφοδέλτιο.
Και βέβαια με την Πανεπιστημιακή Αστυνομία, την οποία η κυβέρνηση «προικίζει» με 30 εκατ. ετησίως, όση είναι η κρατική επιχορήγηση αθροιστικά στο ΕΚΠΑ, στο ΑΠΘ και στο ΕΜΠ. Για να ασχολείται μόλις με το 0,5% της συνολικής εγκληματικότητας, γιατί τόση είναι η παραβατικότητα και μάλιστα χαμηλής ποινικής αξιολόγησης στα Πανεπιστήμια σε σχέση με το σύνολο της κοινωνίας.
#5. Απελευθέρωση διδάκτρων – εμπορευματοποίηση μεταπτυχιακών σπουδών
Το νομοσχέδιο εμπορευματοποιεί πλήρως τις Μεταπτυχιακές Σπουδές και την φοιτητική μέριμνα. Απελευθερώνει τα δίδακτρα των μεταπτυχιακών και καταργεί τις υποτροφίες για οικονομικούς – κοινωνικούς λόγους εισάγοντας έναν «κόφτη» αριστείας. Κόβει υποτροφίες σε φοιτητές από χαμηλότερα εισοδήματα, που δεν κοστίζουν στο κράτος γιατί χρηματοδοτούνται από τα δίδακτρα των μεταπτυχιακών. Με την απελευθέρωση των διδάκτρων, διευκολύνονται όσοι καθηγητές θέλουν να κυνηγούν πολλά μεταπτυχιακά επ’ αμοιβή, αναπόφευκτα αφήνοντας σε δεύτερη μοίρα το κύριο εκπαιδευτικό και ερευνητικό έργο τους. Στο σημείο αυτό θέλω να τονίσω ότι ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ ως αυριανή κυβέρνηση θα νομοθετήσει τα δωρεάν Μεταπτυχιακά.
#6. Κίνδυνος ιδιωτικού πλουτισμού πανεπιστημιακών
Με την πολιτική σας προβάλλει άμεσα ο κίνδυνος για ποικίλες μορφές ιδιωτικού πλουτισμού των πανεπιστημιακών και ευτελισμού της ακαδημαϊκής ιδιότητας. Και την ίδια ώρα χιλιάδες συμβασιούχοι πανεπιστημιακοί αφήνονται σε συνθήκες επισφαλούς εργασίας, να συγκροτούν ένα ακαδημαϊκό πρεκαριάτο με αναξιοπρεπείς αποδοχές. Στην πράξη υπονομεύεται η αυτόματη αναπλήρωση των θέσεων που χηρεύουν σε κάθε τμήμα. Άρα διευρύνεται το brain drain.
Επιστήμονες και ερευνητές που κράτησε στη χώρα ο ΣΥΡΙΖΑ με διεύρυνση των υποτροφιών, νέα χρηματοδοτικά εργαλεία και με τη δημιουργία του ΕΛΙΔΕΚ, είναι στον αέρα αφού κανείς δεν ξέρει αν αυτά τα προγράμματα θα συνεχιστούν.
Στις διατάξεις για τον τρόπο εκλογής των μελών ΔΕΠ, το τερματίζετε. Αφού θέτετε ως κριτήριο για την εκλογή την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας. Σας το ξετινάζει το σημείο αυτό το Επιστημονικό Συμβούλιο της Βουλής.
#7. Υποβάθμιση ΔΟΑΤΑΠ σε οργανισμό διεκπεραίωσης – Στόχος η αναγνώριση τριετών πτυχίων εξωτερικού
Στο νομοσχέδιο υπάρχουν και διατάξεις για τον ΔΟΑΤΑΠ, ένα ολόκληρο νομοσχέδιο μέσ’ στο νομοσχέδιο. Με πρόσχημα την επιτάχυνση των διαδικασιών, επιχειρείται η υποβάθμισή του σε οργανισμό διεκπεραίωσης. Ομολογούμενος στόχος είναι η αυτόματη αναγνώριση των τριετών πτυχίων του εξωτερικού, σε λίγο και των φραντσάιζινγκ στην Ελλάδα, με εκείνα της τετραετούς φοίτησης των ελληνικών δημοσίων πανεπιστημίων.
#8. Πιστοποιητικό παιδαγωγικής επάρκειας με καταβολή διδάκτρων
Για το πιστοποιητικό παιδαγωγικής επάρκειας. Αναμφίβολα πρόκειται για ένα πολύ σοβαρό θέμα. Εσείς, δεν βάλατε καν τη διάταξη στη διαβούλευση, στη συνέχεια αρνηθήκατε να καλέσετε στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων τους κατ’ εξοχήν αρμόδιους για το θέμα, δηλαδή τη Σύνοδο των Προέδρων των Παιδαγωγικών τμημάτων της χώρας.
Με τη ρύθμιση που προτείνετε μπαίνουν πρόσθετα εμπόδια στην παιδαγωγική επάρκεια. Αυξάνετε τις διδακτικές μονάδες από 30 σε 60 αν θέλει κάποιος να λάβει το πιστοποιητικό παιδαγωγικής επάρκειας στο πρώτο του πτυχίο, δηλ. τον καλείτε να αφαιρέσει ουσιαστικά ένα έτος από τις σπουδές του στο κύριο γνωστικό αντικείμενο του τμήματος.
Μιλάμε για έμμεση επιβολή τριετών προγραμμάτων σπουδών. Το πρόγραμμα Παιδαγωγικής Επάρκειας μετά το πτυχίο, οδηγεί σε δίδακτρα. Αυτό σημαίνει η αναφορά στον ΕΛΚΕ. Χιλιάδες φοιτητές και φοιτήτριες θα μείνουν εκτός.
#9. Επιχειρηματικότητα ως… και στο Ολοήμερο
Στα 450 άρθρα και τις συνολικά 1.200 σελίδες υλικό του νομοσχεδίου περιλαμβάνονται και ορισμένες λιγότερο σημαντικές ρυθμίσεις, που ισχύουν ή βρίσκονται εδώ και αρκετά χρόνια στους κανονισμούς και στα Προγράμματα των Πανεπιστημίων, όπως η πρακτική άσκηση, η δυνατότητα να παίρνει κανείς μάθημα από άλλο τμήμα, τα κέντρα ψυχολογικής στήριξης και διευκόλυνσης των φοιτητών, η δυνατότητα διεπιστημονικών προγραμμάτων και άλλες.
Ακόμη και τα ξενόγλωσσα προγράμματα, αυτά ναι, υπό πολλές προϋποθέσεις, για να μην παραμεληθεί η διδασκαλία στους Έλληνες προπτυχιακούς φοιτητές. Άλλες διατάξεις όπως η φοιτητική κινητικότητα στο εσωτερικό της χώρας, το λεγόμενο Erasmus εσωτερικού, μπορεί να αποδειχθεί θετική ρύθμιση υπό προϋποθέσεις, όπως η φοιτητική μέριμνα, αλλά και η δημοκρατική λειτουργία του πανεπιστημίου, έξω από το νομοθετούμενο ολιγαρχικό καθεστώς.
Σχετικά με το Ολοήμερο. Δεν θέλουμε το ολοήμερο να γίνει παιδοφυλακτήριο, να παραμένουν τα παιδιά πολλές ώρες σε αφιλόξενους χώρους. Μας κάνει εντύπωση ότι ανάμεσα στα αντικείμενα του Ολοήμερου είναι και η επιχειρηματικότητα. Αυτό άραγε έχει ανάγκη η τρυφερή ηλικία των παιδιών; Την ενστάλαξη εξ απαλών ονύχων στη συνείδησή τους της ανταγωνιστικότητας και όχι της συνεργασίας, του ατομισμού και όχι της συλλογικότητας;
#10. Πρωτοφανής η κατάργηση του 80ετούς φορέα πανεπιστημιακών δασών
Στο πολυνομοσχέδιο φυτεύτηκε λίγο πριν συνεδριάσει η Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων η γνωστή διάταξη του άρθρου 296 με την οποία πανεπιστημιακά δάση και φοιτητικές λέσχες περνούν σε ανώνυμες εταιρίες. Πρόκειται για την κατάργηση του φορέα των πανεπιστημιακών δασών, που επί 80 χρόνια, διαφυλάσσει και αναπτύσσει πρότυπα δάση για την φυτική και αισθητική τους αξία, αλλά και για την εκπαιδευτική τους συμβολή στη δασοπονία και γεωπονία, όπως αυτό στο Περτούλι Τρικάλων και στους Ταξιάρχες Χαλκιδικής.
Κι ακόμη το αγρόκτημα έξω από τη Θεσσαλονίκη, σε μια περιοχή που παραδίδεται στο αδηφάγο real-estate. Αυτή θα είναι η μοίρα των πανεπιστημιακών δασών.
Ακόμη, οδηγούνται σε ιδιωτικοποίηση η πανεπιστημιακή λέσχη Θεσσαλονίκης με αποθεματικό 20 εκατ. € και η πανεπιστημιακή λέσχη Αθηνών, σε μια περίοδο μάλιστα που έπρεπε να ενισχύεται και όχι να κινδυνεύει με ξεπούλημα η υποδομή τη φοιτητικής μέριμνας.
Κάτω τα χέρια από το πανεπιστήμιο και τα πανεπιστημιακά δάση! Σας το ζητούν οι πανεπιστημιακοί αλλά και οι τοπικές κοινωνίες. Καταθέτω σχετική τροπολογία του ΣΥΡΙΖΑ και ανοιχτή επιστολή προς τον πρωθυπουργό 42 φορέων.
#11. Μίσος της Δεξιάς για το δημοκρατικό πανεπιστήμιο της Μεταπολίτευσης
Το πανεπιστήμιο ιστορικά είναι εμβληματικός θεσμός της Δημοκρατίας. Το έργο του ανήκει απολύτως και με αυστηρότητα στα κοινά αγαθά. Και ας μην αρέσει στις ψευδοελιτίστικές ιδεοληψίες, στους νεο αυταρχισμούς και στους υποστηρικτές ενός βίαιου τέλους της ιστορίας.
Η υπόθεση του νεωτερικού πανεπιστημίου είναι η καθολική του αξίωση ελεύθερης έρευνας. Η κοινή εργασία διδασκόντων και διδασκομένων στο πανεπιστήμιο, αυτή η έννοια του σύγχρονου πανεπιστήμιου που είχε ορίσει ο Χούμπολντ ως ενότητα διδασκαλίας και έρευνας.
Τα πάντα αποτελούν αντικείμενο συστηματικής διερεύνησης, τα πάντα μπορεί να τύχουν αμφισβήτησης. Χωρίς προϋποθέσεις χρηματοδοτών και συμφερόντων, χωρίς λογοκριτικά συμβούλια και χωρίς αστυνομίες και κατασταλτικούς μηχανισμούς. Το μίσος για τη Δημοκρατία είναι πάντα μίσος για το πανεπιστήμιο.
Το διαπιστώνουμε στο δήμοσιο διάλογο, καλύτερα στη συκοφαντική εκστρατεία που έχει εξαπολύσει η κυβέρνηση εναντίον του δημόσιου πανεπιστημίου. Παρά τα προβλήματά τους λοιπόν, τα Πανεπιστήμιά μας βρίσκονται μεταξύ των θέσεων 1,8 έως 8% των καλύτερων πανεπιστημίων του κόσμου. Ποιος άλλος δημόσιος θεσμός βρίσκεται σε τόσο υψηλή θέση διεθνώς; Σε σημείο που να μπορούμε να λέμε, ναι, στην Ελλάδα έχουμε το Πανεπιστήμιο που θέλουμε. Ναι, η πανεπιστημιακή μας παιδεία και η Έρευνα μας κατατάσσουν στη διεθνή πρωτοπορία και αριστεία.
Μπορεί αυτό να το ισχυριστεί η κυβέρνησή σας; Μπορεί να πείσει ότι βρίσκεται στο… 1,8% ή έστω στο 8% των καλύτερων κυβερνήσεων του κόσμου; Με τι επιδόσεις; Στην οικονομία, στην πανδημία, στην ελευθερία του Τύπου, στη λίστα Πέτσα, στη Νοβάρτις, στο Φαρμακονήσι, όπου η πολιτική της αποτροπής κόστισε το 2014 τη ζωή σε 11 αθώους πρόσφυγες και προχθές οδηγηθήκαμε σε μια ατιμωτική καταδίκη της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
#12. Πρωτοφανές: ελάττωμα η δημοκρατική εκπροσώπηση
Αντλείτε τα πρότυπά σας από τα πιο αντιδραστικά και πολλές φορές αντιφιλελεύθερα και σκοταδιστικά πρότυπα. Η κυρία Κεραμέως μας είπε στην Επιτροπή, ότι δεν πρέπει όλοι οι πανεπιστημιακοί να εκλέγουν τη διοίκηση, όπως συμβαίνει σήμερα, ώστε ο επικεφαλής να παίρνει ανεπηρέαστος αποφάσεις, να μην σκέφτεται τι λένε από κάτω αυτοί που τον ψηφίζουν.
